Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan ykrar edilen hemişelik Bitaraplyk statusy bilen Türkmenistan Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynda (GDA) aýratyn orny eýeleýär. Bileleşik agzasy hökmünde Türkmenistan sebitara gatnaşyklaryň ösmegine konstruktiw goşant goşmagy maksat edinýän köptaraplaýyn hyzmatdaşlyga işjeň gatnaşýar.
Türkmenistanyň GDA-a gatnaşmagynyň aýratynlyklary
Türkmenistanyň Bitaraplyk statusy GDA bilen özara gatnaşyk görnüşini kesgitleýär. Ýurdumyz harby ýa-da harby-syýasy bloglara gatnaşmaýar, ýöne durnukly ösüşi, howpsuzlygy we medeni alyş-çalşy ösdürýän ugurlarda hyzmatdaşlygy işjeň ösdürýär. Bu, Türkmenistana GDA giňişliginde ygtybarly hyzmatdaş hökmünde çykyş etmäge, gepleşikleri we özara düşünişmegi güýçlendirýär.
Ykdysady hyzmatdaşlyk: hereketlendiriji güýç
Ykdysady hyzmatdaşlyk, Türkmenistanyň GDA ýurtlary bilen hyzmatdaşlygynyň esasy ugurlaryndan biridir. Esasy pudaklarda (nebit we gaz senagaty, energiýa, ulag) döwlet sektoryna gönükdirilen ykdysady modeliniň özboluşlylygyna garamazdan, Türkmenistan söwda dolanyşygyny işjeň ösdürýär. Soňky ýyllarda söwda we ykdysady gatnaşyklarda ep-esli ýokarlanma boldy. Mysal üçin, Türkmenistanyň GDA ýurtlary bilen daşary söwda dolanyşygy milliardlarça dollara ýetýär we ýüzlerçe maýa goýum taslamalary GDA agza ýurtlaryň kompaniýalarynyň gatnaşmagynda hasaba
alyndy.
Ykdysady hyzmatdaşlygyň möhüm taraplary:
– Energetika howpsuzlygy: ummasyz tebigy gaz we nebit gorlary bilen Türkmenistan energiýa çeşmelerini iň köp eksport edýän ýurtlardan biridir. Bu ugurdaky hyzmatdaşlyk sebitleýin we global energiýa howpsuzlygyny üpjün etmegi, üpjünçilik ugurlaryny diwersifikasiýa etmegi we iri energiýa taslamalaryny durmuşa geçirmegi maksat edinýär.
– Ulag we aragatnaşyk: Türkmenistanyň geografiki ýerleşişi ony Merkezi Aziýanyň möhüm tranzit merkezine öwürýär. Ýurt, sebit we ýurtlary birleşdirýän we dünýä bazarlaryna açylýan multimodal çatryklaryň döredilmegine gatnaşyp, ulag we logistika infrastrukturasyny işjeň ösdürýär. Bu, tutuş jemgyýetde söwda we ykdysady ösüşi höweslendirýär.
– Oba hojalygy we senagat: Türkmenistan gazan tejribelerini we tehnologiýa alyş-çalyş etmek arkaly agrosenagat toplumynda hyzmatdaşlygy artdyrýar. Ýeňil we azyk senagatynyň ösmegi ykdysady gatnaşyklara hem goşant goşýar.
Adam we medeni ölçeg
GDA-nyň çäginde gumanitar we medeni gatnaşyklaryň ösmegine Türkmenistan uly ähmiýet berýär. Bu öz içine şulary alýar:
– Medeni alyş-çalyş: Bilelikdäki medeni çäreleri, festiwallary, sergileri we döredijilik toparlarynyň gezelençlerini guramak, özara düşünişmegi güýçlendirmek we umumy medeni mirasy gorap saklamak üçin goşant goşýar. Türkmenistanyň Daşoguz we Mary şäherleri iki gezek GDA-nyň medeni paýtagty diýlip yglan edildi, bu ýurduň gumanitar pudaga goşan goşandyny güwä geçýär.
– Bilim we ylym: Bilim we ylymdaky hyzmatdaşlyk, talyplar we fakultet alyş-çalyşlary, bilelikdäki ylmy konferensiýalar we gözlegleri öz içine alýar.
– Sport: Türkmenistan GDA-nyň howandarlygynda guralan sport çärelerine işjeň gatnaşýar we sebitde sportyň we sagdyn durmuş ýörelgesiniň ösmegine goşant goşýar.
Syýasy gepleşik we parahatçylyk güýji
Syýasy derejede, Türkmenistan GDA-nyň ýygnaklaryna we sammitlerine işjeň gatnaşýar, häzirki sebit we halkara meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin jemgyýet platformasyny ulanýar. Bitaraplyk statusy Türkmenistana araçy hökmünde çykyş etmäge we jedelleriň çözülmegine we sebitdäki durnuklylygyň we howpsuzlygyň güýçlenmegine goşant goşmaga mümkinçilik berýär. Ýurt konfliktleriň parahatçylykly çözülmegini we döwletara ynamyň pugtalandyrylmagyny yzygiderli
goldaýar.
Türkmenistanyň GDA-nyň prezidentligi
Türkmenistan döwletimiz ozal GDA-a başlyklyk edip, işjeň pozisiýasyny we jemgyýetiň ösüşi üçin jogapkärçiligi öz üstüne almaga taýýardygyny görkezdi.
Prezidentlik döwründe Türkmenistan dürli ugurlardaky hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmaga gönükdirilen köp çäräni gurady.
Ösüş perspektiwalary
Türkmenistan bitaraplyk we köptaraplaýyn hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasat strategiýasyny yzygiderli durmuşa geçirmegini dowam etdirýär. GDA-nyň çäginde özara gatnaşyk bu syýasatyň möhüm tarapy bolup galýar. Energetika, ulag, söwda we gumanitar gatnaşyklary çuňlaşdyrmak ýaly ugurlarda hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de ösdürilmegi Türkmenistanyň we Bileleşigiň beýleki ýurtlarynyň durnukly ösüşine, sebitdäki durnuklylygy we abadançylygy güýçlendirer.
Gaýrat JUMANAZAROW,
«Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň Türkmenabat şäherindäki tehniki orta
hünär okuw mekdebiniň mugallymy.
