Türkmenistan — behişdi bedewleriň mekany
Türkmenistan gadymy medeniýetleriň we beýik dessurlaryň ýurdudyr. Taryhyň çylşyrymly wakalaryna, ýowuz öwrümlerine garamazdan türkmen halky dünýäniň dürli ýurtlarynyň ussat hünärmenleriniň ünsüni özüne çekýän milli atşynaslyk medeniýetini elýetmez baýlyk hökmünde mynasyp derejede gorap saklamagy başardy. Köp sanly taryhy maglumatlar we anyk güwänamalar atşynaslyk medeniýetiniň gadymy merkeziniň Merkezi Aziýa, ilkinji nobatda bolsa, Türkmenistandygyny biragyzdan tassyk edýärler. Köp sanly hünärmenleriň bellemegine görä, gadymy türkmen halky ilkinji bolup atlary eldekileşdiripdir. Türkmenistanyň taryhy ýadygärliklerinde arheologiki gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde dürli döwürlerde tapylan köp sanly gymmatlyklar ýokarda aýdylanlara aýdyň şaýatlyk edýär. Gadymy çeşmelerde atlandyrylyşy ýaly, «behişdi», «asman», «asylly», «adaty bolmadyk» diýlip atlandyrylan türkmen bedewleriniň şöhraty biziň eýýamymyzdan ozalky birinji müňýyllykdan gözbaş alyp gaýdýar. Bu bedewler kuwwatly şalara mynasyp atlardyr. Çapyksuwaryň jylawyna gürrüňsiz kaýyl bolýan bu atlar özleriniň buýsançly başlaryny belent tutupdyrlar. Olaryň altynsow ýallary şemalyň ugruna bir enaýy owsun atýar» Taryhda belli yz goýan meşhur taryhçy Ksenofont: «Biziň gözümiziň alnynda janly durşy bilen hyjuwly görnüş emele gelýär: toýnaklaryň gurak urgusy topraga galtaşýar, şadyýan bedewleriň kişňemesi eşidilýär, olar burnuny parladyp dem alýarlar, bedewiň owadan kellesiniň paýhasly garaýşy kalbyňa aralaşýar we ýakymly täsir galdyrýar. Bu görnüş şu hereketleriň ähli täsirini başyndan geçiren adama düşnüklidir» diýip belleýär.Türkmenleriň syýasy taýdan özygtyýarlylyk ugrundaky uzaga çeken göreşleriniň merkezinde şöhratly «asman atlary» we olara atlanan türkmen ýigitleri bolupdyrlar. Ahalteke bedewleriniň bir eýesi bar diýilmegi hem ýöne ýerden däldir.
Şeýlelikde, şu geçen müňýyllyklaryň dowamynda türkmenler bedewler bilen bagry badaşypdyr. Olar atlarda beýik häsiýetleri kemala getiripdirler we deňi-taýy bolmadyk ajaýyp ahalteke bedewlerini dünýä çykarypdyrlar. Atşynaslar ahalteke bedewlerine örän ýeňil gopýan, hyjuwly, zähmete ukyply, bilesigeliji we örän paýhasly jandar hökmünde baha beripdirler. Bu hakykatdan-da şeýle, ahalteke bedewi ynamly we özüne bolan hormaty talap edýän bedew hökmünde ykrar edilipdir. Tejribeli türkmen seýisleri bedewiň örän buýsançly we güýçli häsiýetini gerek ugra gönükdirmegi başarypdyrlar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň atasynyň agasy Aba Annaýewiň meşhur atşynas bolandygyny we onuň ahalteke bedewini gorap saklamak, kämilleşdirmek işine ägirt uly goşant goşandygyny bellemeli. Munuň özi bolsa hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ahalteke bedewlerine bolan söýgüsiniň nesiller aşyp gelýändigini alamatlandyrýar. Häzirki döwürde bu pudak hakyky rowaçlyga eýe bolýar. Milli Liderimiziň tagallasynyň netijesinde ýurtda arassa ganly ahalteke atlarynyň baş sanyny artdyrmak, atçylyk sportunyň görnüşlerini we at çapyşyklarynyň milli däplerini wagyz etmek babatda özüniň göwrümi we ähmiýeti boýunça deňi-taýy bolmadyk çäreler durmuşa geçirilýär. Her ýylda tutuş ýurdumyz boýunça Türkmen bedewiniň baýramy giňden bellenilýär. Onuň çäklerinde paýtagtymyzda atşynaslygy ösdürmek boýunça halkara ylmy çäre geçirilýär. Ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda halkara ülňülerine doly laýyk gelýän, döwrebap atçylyk sport toplumlary guruldy.
Ýurdumyzyň atşynaslyk ulgamyny höweslendirmek maksady bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan bu tohumdaky bedewleriň iň gowy wekilini yglan etmek üçin ýörite bäsleşik esaslandyryldy. Ol çäre diňe bir türkmen halkynyň däl, eýsem, tutuş adamzat medeniýetiniň aňrybaş gazanany bolan ajaýyp ahalteke bedewleriniň gözelliginiň özboluşly gözden geçirilişidir. Ýurtda arassa ganly bedewleri ösdürip ýetişdirmek üçin ähli şertler döredildi. Şeýlelikde, tohumçylyk ulgamynyň aýawly saklanjakdygy we onuň bahasy ruhy baýlyk hökmünde nesillere geçiriljekdigi gümansyzdyr. Bular asyrlaryň we nesilleriň, tagallalaryň we ýeňişleriň, zähmetiň we sazlaşygyň baglanyşygyny özünde jemleýär.Milli medeni mirasymyzy ösdürmekde uly işleri alyp barýan gahryman arkadagymyzyñ jany sag ömri uzak mertebesi belent bolsun.
Hudaýberdi Döwletow,
Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Hojambaz etrap Geňeşiniň başlygy.
