Köýtendagdaky «kör» balyklar syýahatçylary haýran edýär
Özünde ewolýusiýanyň täsin, açylmadyk syrlaryny saklap ýören jandarlaryň biri hem Köýtendagyň Bulak dere gowagyndaky ýerasty kölde duşýan gözsüz balyklardyr. Bu ýerde ylmy-barlag işlerini geçirenlerinde käbir bilermenleriň bu täsin balyklara gabat gelip, olary «Kör balyklar» diýip atlandyrjak bolanlar hem bar. Ýöne, bu ýerine düşmedik jümledir, sebäbi, kör bolmaklyk üçin ilki bilen şol jandaryň gözi bolmaly we ol soňra haýsydyr bir sebäplere görä görmesini goýmaly. Bu balyklaryň welin aslynda doga-bitdi gözleri ýok. Özi hem, balyklaryň şu görnüşi bütin ýer togalagy boýunça diňe Köýtendagdaky ýerasty köllerde gabat gelýär. Ylmy dilde «Noemacheilus starostini» diýlip atlandyrylýan bu balyga «Köýtendagyň gözsüz golesi» (goles ― gyzyl balyklar maşgalasyna degişli) diýilýär.
Gözsüz balyklar ilkinji gezek Bulak dere gowagyndaky ýerasty köllerini öwrenip ýören wagty Bütinrussiýa balyk hojalygy we okeanografiýa ylmy-barlag institutynyň kenarýaka barlaglar laboratoriýasynyň müdiri, biologiýa ylymlarynyň kandidaty Mihail Pereladow tarapyndan açylýar. Bu onuň bir aý töweregi ýokary galman, gowagyň içinde bolup, yhlasly zähmetini siňdiren barlaglarynyň netijesidir. Alym gowaklaryň gaýtalanmajak ösümlik we haýwanat dünýäsiniň bardygyna göz ýetirenden soňra, ýagny, dünýäniň başga ýerlerinde duş gelmeýän (endemik) gözsüz balyklaryň bardygynyň üstüni açandan soň, 1987―1989-njy ýyllarda bu ýere ýene-de dolanyp gelip, Bulak dere gowagyndaky ýerasty köller ulgamyny giňişleýin öwrenýär. Uly zähmet siňdirilip, gowaklarda geçirilen suwasty barlaglar bu kölleriň çuňlugynyň 60 metre çenli ýetýändigi, olaryň ininiň bolsa, ýüzlerçe metre uzalyp gidýändigi anyklanypdyr.
