Ilkinji ýönekeý görnüşli äýnekler
Ilkinji ýönekeý görnüşli äýnekler biziň eýýamymyzdan öň eskimoslar tarapyndan ulanylypdyr. Garyň güýçli ýagýan sebitlerinde ýaşaýan eskimoslar garyň we buzlaryň ýalpyldawukdygy sebäpli gözüni «gar körlügi» diýlip atlandyrylýan «fotokeratit» keselinden goramak üçin äýnek döredipdirler. Bu äýnek piliň süňkünden ýasalypdyr. Rim imperatory Neronyň gladiator söweşlerine tomaşa edende Gün şöhlesinden goranmak üçin gözleriniň öňünde ýalpyldawuk şaý-sepleri saklandygy aýdylýar. XII asyrda hytaýlylar hem Günden goraýjy äýnege meňzeş äýnek ulanypdyrlar. Adamlar bu äýnegi gözlerini goramak üçin däl-de ýüzüni gizlemek üçin ulanypdyrlar.
Häzirki zaman äýnekleri haçan oýlanyp tapyldy?
1700-nji ýyllaryň ortalarynda iňlis optigi Jeýms Aýskof dürli görüş meselelerini bejermek üçin tejribe geçirip başlaýar. Bu tejribäniň esasynda dürli reňkli, esasanam, gök we ýaşyl reňkli äýnek linzalary öndürilýär. Biraz wagt geçensoň, reňkli linzaly äýnek ýagtylyga duýgur hassalar tarapyndan ulanylyp başlanýar. Şonuň üçin hem Aýskof gözi Gün şöhlesinden goramak üçin döredilen ilkinji äýnekleriň oýlap tapyjysy hasaplanýar. Döwrebap äýnekler 1929-njy ýylda amerikaly Sam Foster tarapyndan döredilýär. Fosteriň oýlap tapan äýnekleri Golliwudyň kino ýyldyzlary, sazandalary tarapyndan ulanylýar we tiz wagtda meşhur bolýar. 1937-nji ýylda ABŞ-da 20 million äýnek satylýar. Şondan bäri tomus aýlarynda güneş äýnekleri gündelik durmuşymyzyň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Häzirki wagtda äýnekler sörfing, garda typmak we suwda ýüzmek ýaly sportuň dürli görnüşlerinde gözümizi daşky täsirlerden goramak maksady bilen hem ulanylýar.
Çöliýewa Ýazgül
Türkmenabat agrosenagat orta hünär okuw mekdebiniň talyby
