Ajaýyp saz
Saz adamzat taryhynda iň gadymy sungat bolup durýar. Dünýäniň ähli künjeklerinde, her bir medeniýetde we her bir döwürde adamlar duýgularyny beýan etmek, hekaýalary gürrüň bermek we halkyýeti birleşdirmek üçin sazy ulanýardylar. Ajaýyp mukam diňleýjiniň kalbyna çuňňur aralaşýan, duýgy taýdan seslenme döredýän we käwagtlar ýaşaýşy üýtgetmäge ukyply güýje eýe bolan sazdyr. Saz diňleýjisini syrlar dünýäsine äkidip, ýatdan çykmajak ýatlamalary bilen ynsan kalbyna aralaşyp biler.
Klassiki saz ajaýyp sazyň iň gowy mysallarynyň käbirlerini hödürleýär. Motsartyň simfoniýalary, Bethoveniň fortepiano sonatalary ýa-da Çaýkowskiniň balet sazy ýaly eserler asyrlar boýy adamlary özüne çekip gelýär. Bu kompozitorlar çylşyrymly harmoniýalary, baý heňleri we çuňňur duýgy beýanlaryny döredip, sazyň çäklerini giňeltdiler.
Emma ajaýyp saz diňe klassiki saz bilen çäklenmýär. Rowaýata öwrülen rok toparlary, jaz ussatlary, halk sazy öňdebaryjylary we häzirki zaman pop ýyldyzlary hem öz diňleýjileriniň kalbyna çuňňur aralaşýan eserleri döretdiler. Mysal üçin, The Beatles toparyndaky täzeçil aýdymlar, Maýlz Dewisiň improwizasiýaly jaz çykyşlary ýa-da Adel ýaly aýdymçylaryň güýçli sesi – bularyň her birini öz stilinde ajaýyp sazyň mysaly hasaplamak bolar.
Sazyň ajaýyplygy diňe sesler we heňler bilen çäklenmýär. Sözler hem aýdymy ýatdan çykmajak edip biler. Bob Dilan, Leonard Koen ýa-da Türkiýeden Baryş Manço ýaly aýdym ýazyjylary öz şahyrana we many-mazmunly tekstleri bilen sazy täze derejä çykardylar. Bu sungat ussatlary sazy diňe bir güýmenje
serişdesinden sosial habarlary geçirýän, adamlary oýlanmaga mejbur edýän we käwagt herekete iterýän gurala öwürdiler.
Ajaýyp saz medeni mirasy gorap saklamakda we geçirmekde hem möhüm rol oýnaýar. Däp bolan halk sazy – jemgyýetiň taryhyny, gymmatlyklaryny we durmuş ýörelgesini öz içine alýan hakyky hazynadyr. Mysal üçin, Anatoliýanyň baý saz däbi asyrlar boýy nesilden-nesle geçirilip gelindi. Bu saz diňe bir heňli
gözelliginiň netijesinde däl-de, eýsem özünde saklaýan medeni gymmatlyklary bilen hem ajaýypdyr.
Tehnologiýalaryň ösüşi bilen saz öndürmek we ulanmak uly üýtgeşmelere sezewar boldy. Elektron saz gurallary, sanly ýazgylar we emeli aň arkaly goldanylýan kompozisiýa gurallary sazçylara özlerini beýan etmek üçin täze mümkinçilikleri berdi. Bu täzeçillikler ozal akyla sygjak däl ses utgaşmalarynyň we saz žanrlarynyň döremegine ýol açdy. Emma bu tehnologik öňegidişliklere garamazdan, ajaýyp sazyň mazmuny henizem adamyň döredijiligine we duýgy beýanyna esaslanýar.
Sazyň umumy dili dürli medeniýetleriň we jemgyýetleriň arasynda köprüleri gurmak güýjüne eýedir. Mysal üçin, günbatar klassiki sazyny gündogar däp bolan sazy bilen utgaşdyrýan fýužn taslamalary diňleýjilere täze we gyzykly tejribe hödürleýär, şol bir wagtyň özünde medeniýetara düşünişmäge ýardam edýär. Şeýle taslamalar ajaýyp sazyň çäkleri ýeňip geçmäge we adamlary birleşdirmäge bolan
ukybyny görkezýär.
Ajaýyp saz bejeriş täsirlerine hem eýedir. Ylmy barlaglar sazyň stresi we howsalany peseltmäge, keýpi gowulandyrmaga we hatda käbir keselleri bejermäge kömek edip biljekdigini görkezdi. Hassahanalarda, dikeldiş merkezlerinde we bejeriş sapaklarynda ulanylýan saz sagalmak prosesini çaltlandyryp we näsaglaryň durmuş hilini gowulandyryp biler.
Netijede, ajaýyp saz – bu adamyň kalbyna aralaşýan, duýgulary oýarýan we käwagt ýaşaýşy üýtgedýän sungatdyr. Tehniki ussatlygy, duýgy çuňlugy we döredijilik täzeçilligi ýaly elementleri özünde jemläp, ol öz diňleýjisini jadylaýar we ýatdan çykmajak täsirleri döredýär. Medeni mirasy gorap saklamakdan başlap
dürli jemgyýetleriň arasynda köprüleri gurmaga çenli, bejeriş täsirlerinden başlap tehnologik täzeçilliklere çenli giň täsire eýe bolan saz adamzadyň iň gymmatly hazynalarynyň biri bolup durýar. Her birimizin durmuşynda aýratyn orun eýeleýän ajaýyp saz geçmişden geljege adamzady birleşdirýän umumy dil bolup galmakda dowam eder.
Gülaram DURDYÝEWA,
Türkiýe Respublikasynyň Stambul şäheriniň Mimar
Sinan Gözel Senetler adyndaky uniwersitetiniň
Döwlet konserwatoriýasynyň fortepiano bölüminiň mugallymy
